GARNIZON WAŁCZ

• HISTORIA MIASTA

• WAŁCZ Z KOSMOSU I NA STARYCH KARTKACH POCZTOWYCH

• HISTORIA GARNIZONU

•               OKRES PRZEDWOJENNY

•               OKRES POWOJENNY

NIECO HISTORII

Miasto Wałcz jest jednym z najstarszych miast Pomorza Zachodniego. Prawa miejskie uzyskał w 1303 roku z rąk margrabiów brandenburskich. Ziemia wałecka w czasach historycznych zawsze była klasycznym terenem pogranicza. Początkowo ścierały się tutaj interesy Polan i Pomorzan. Książe Mieszko I zajmując Pomorze Zachodnie zajął także te tereny. Umocnił się tutaj Bolesław Chrobry, później raz tereny te były pod administracją królów lub książąt polskich, raz pomorskich. Na początku XII wieku pojawił się trzeci konkurent do tych ziem ­Marchia Brandenburska. Margrabiowie brandenburscy wykorzystując słabość rozbitego na dzielnice państwa polskiego kierowali swoją ekspansję na wschód. Na przeszkodzie stało im Księstwo Wielkopolskie zarządzane sprawnie przez Księcia Przemysława II. Brandenburczycy nie mogąc pokonać go w walce doprowadzili do jego śmierci w 1296 i około 1300 roku opanowali tereny między Drawą a Gwdą a więc także obszar ziemi wałeckiej .Tereny te były bardzo słabo zasiedlone Wcześniejsze próby organizowania akcji zasiedlania podejmowane wcześniej przez kolejnych panujących nie przyniosły spodziewanych efektów. Brandenburczycy nasilili te działania a jednym z elementów tych poczynań było nadanie praw miejskich trzem miejscowościom m.in. Wałczowi. Już w dwadzieścia lat po tych wydarzeniach Władysław Łokietek rozpoczął walki o te tereny. Trwało to z różnymi skutkami przez ponad trzydzieści lat. Dopiero w 1368 roku w wyniku układu między Kazimierzem Wielkim a margrabią Brandenburskim Ottonem Leniwym ziemia ta została włączona w granice państwa polskiego. Stan taki utrzymał się do 1772 roku do pierwszego rozbioru Polski. Ten okres w dziejach miasta obfitował zarówno w sukcesy jak i w tragiczne klęski.
Cały XV i XVI wiek to okres rozwoju miasta. Od drugiej połowy XV wieku intensywnie rozwijało się podgrodzie. Osiedlali się tutaj głównie rzemieślnicy nie zrzeszeni w cechach tzw. partacze. W drugiej połowie XVI wieku podgrodzie było już tak duże i ekonomicznie silne ,że poczęło się upominać o prawa miejskie Starania te okazały się skuteczne na początku XVII wieku tzw. Nowe Miasto takie prawa uzyskało Otrzymało także własny herb Wielkim sukcesem dla miasta było podniesienie go do rangi starostwa grodzkiego w 1554 roku W wielkim województwie wielkopolskim były tylko cztery starostwa grodzkie w tym Wałcz. Najtragiczniejszym w dziejach Wałcza był okres „potopu szwedzkiego' kiedy miasto zostało doszczętnie spalone , a ludność zdziesiątkowana. Zniszczenia były tak znaczne a straty w ludziach tak ogromne że Król Jan Kazimierz zdecydował się w 1658 roku połączyć oba miasta w jeden organizm. Najazd szwedzki na Polskę odbił się tak poważnie na przyszłych dziejach naszego kraju w tym na dziejach Ziemi Wałeckiej że można by go nazwać przełomowym ,decydującym o przyszłych losach tych ziem. Po abdykacji Jana Kazimierza na krótko zapanowało bezkrólewie potem walki wewnętrzne okres saski gdzie głownie dominowała anarchia Polska wplątała się w wojnę północną /1700-1721/Przez ziemie wałecka przechodziły wojska pruskie saskie szwedzkie rosyjskie Finałem tego okresu był pierwszy rozbiór Polski .Ziemia Wałecka znalazła się w zaborze pruskim i ten stan mimo wielu wysiłków czynionych przez miejscową ludność utrzymał się do końca drugiej wojny światowej. Wałcz w XVIII wieku był miastem niewiele większym od Mirosławca, a znacznie mniejszym od Jastrowia. Stan taki utrzymywał się prawie do połowy XIX wieku. Dopiero około połowy XIX wieku nastąpił jego  przyspieszony rozwój. Przesądziło o tym jego centralne położenie w powiecie , skupienie wszystkich ważnych  urzędów i obecność garnizonu wojskowego. W 1870 roku garnizon wałecki został zlikwidowany a żołnierze przeniesieni na pola toczącej się wówczas wojny z Francją.

Wiek XIX to lata w których miasto gruntownie zmieniało się modernizowało i unowocześniało . Z drewnianego przemieniało się w murowane. Do 1803 roku w mieście nie było ani jednego budynku murowanego. Nawet tak znaczące obiekty publiczne jak kościół czy ratusz były zbudowane z drewna. W tamtych czasach był to najtańszy materiał budulcowy ale też ten rodzaj budulca sprawił, że wielokrotnie wybuchały pożary  nierzadko niszcząc miasto niemalże doszczętnie. Pierwszym murowanym budynkiem w mieście był gmach kolegium jezuickiego tzw. Aten Wałeckich. Budowę jego ukończono w 1805 roku. Cały XIX wiek to okres  znaczących przemian w mieście i dostosowywania standardów życia w nim do powszechnie wówczas  obowiązujących na zachodzie Europy. Wyznacznikami postępu cywilizacyjnego w mieście było pojawienie się takich udogodnień i urządzeń jak wodociągi i kanalizacja, gaz, prąd elektryczny, brukowane ulice , publiczny nadzór nad higieną i warunkami sanitarnymi. W 1853 roku powstał szpital. W takim kształcie  później nieco rozbudowany przetrwał do dzisiaj. Od 1884 rozpoczęto brukowanie ulic a w 1852  wprowadzono pierwsze oświetlenie uliczne - 20 lamp naftowych.

Pierwsza elektrownia pojawiła się w Wałczu w 1895 roku. Pierwsze żarówki zapaliły się w mieście w  1899 roku. Na początek w ratuszu, szpitalu i w szkole budowlanej. Stało się to możliwe ponieważ kilka lat  wcześniej (1897) powstał w Wałczu zakład elektryczno-gazowy. Najpierw była to spółka prywatno-miejska a od 1920 miejska. Gazownia ta przetrwała do lat siedemdziesiątych XX wieku. Ogromną ze względu na  koszty i ważną dla rozwoju miasta była budowa koszar nowotworzonego garnizonu wojskowego. Przed  1914 rokiem ukończono ich budowę i ulokowano tam jednostkę piechoty. Koszary kosztowały 1.2 mln  marek. Innym znaczącym wydarzeniem gospodarczym i społecznym było oddanie do użytku w 1881 roku linii kolejowej Wałcz-Piła. Ta forma transportu rozwijała się bardzo szybko. W ciągu zaledwie dwudziestu  lat powstały kolejne połączenia z Krzyżem, Stargardem, Wierzchowem i już w 1910 roku z Jastrowiem.  Wybudowano trzy dworce kolejowe szereg bocznic i ramp w tym specjalnie przystosowanych do załadunku bydła. Usprawnieniu uległ także sposób komunikowania się, w 1864 otwarto stację telegraficzną, a w 1901 podłączono miasto do sieci telefonicznej.

	Mapa naszego regionu z 1910 roku. ( kliknij ) aby powiększyć !     ( Źródło: http://www.deutsch-krone.com/  )

Nowy budynek poczty (istniejący do dzisiaj) oddano do użytku w 1895r. Dla poprawy higieny w mieście wybudowano w 1901 roku wodociągi miejskie, wcześnie bo w 1886 rzeźnię i wprowadzono przymus rzeźny tzn. obowiązek dokonywania ubojów w rzeźni. Zaprzestano zanieczyszczać ulice odpadkami rzeźnymi. Wiek XX to czas dalszego przyspieszonego rozwoju miasta. Zaczęto rozwijać oświatę kulturę sport, ale przede wszystkim rozwijano garnizon wojskowy. Miasto przecież pozostawało w strefie przygranicznej a rozstrzygnięcia I wojny światowej pozostawiły je w granicach Niemiec. W latach dwudziestych oddano kolejne koszary tym razem dla pułku artylerii konnej a w latach trzydziestych rozpoczęto budowę umocnień Wału Pomorskiego.

	Mapa naszego regionu z 1920 roku. ( kliknij ) aby powiększyć !   ( Źródło: http://www.deutsch-krone.com/ )

Porozumienie jałtańskie dotyczące między innymi nowego ładu politycznego w Europie po zakończeniu II wojny światowej spowodowały przesunięcie granic Polski daleko na zachód. W wyniku tego Wałcz po 173 latach ponownie znalazł się w granicach państwa polskiego. Wszystkie wcześniejsze starania ludzkości polskiej mieszkającej na tych ziemiach wreszcie przyniosły pozytywny skutek. Dla samych Polaków - rdzennych mieszkańców tych ziem, mocno spóźniony. Nasilona akcja osadnicza prowadzona przez władze niemieckie w końcu XIX wieku i na początku XX wieku, a także działania germanizacyjne oraz powstałe po 1918 roku niepodległe państwo polskie (granica przebiegała ok. 30 km od miasta), spowodowały znaczny odpływ ludności polskiej z miasta. O ile w 1910 roku było 818 rodzin polskich i 175 dwujęzycznych, to w 1925 r. już tylko tylko 181 rodzin przyznawało się do języka polskiego.

Zakończenie wojny zastało miasto nieznacznie zniszczone, trochę wypalone, ale bardzo wyludnione. Pozostało kilka rodzin autochtonicznych polskojęzycznych i niewiele rodzin niemieckich. Resztę Niemcy wcześniej w styczniu i lutym 1945 roku ewakuowali.

Przed nowymi już polskimi  władzami stanął problem zasiedlenia tych terenów i uruchomienia gospodarki. Do miasta ściągali osadnicy zarówno z terenów niedalekiej wielkopolski, jak i z kresów wschodnich. Ci ostatni przyjeżdżali w dużych, zorganizowanych transportach repatriacyjnych i oni w pierwszych latach, po wojnie stanowili większość społeczności lokalnej. Pierwszy transport repatriantów przybył 16 kwietnia 1945 roku, a pod koniec 1945 roku w Wałczu mieszkało już 1247 osób. W kwietniu uruchomiono zasilanie miasta energią elektryczną, w lipcu młyny, gazownie, regularne połączenia kolejowe z Piłą. Rozpoczął pracę bank. We wrześniu były pierwsze nabory do szkół podstawowych (Szkoła Nr 2 itp.) oraz średnich (Liceum Ogólnokształcące i Technikum Rolnicze). Miasto rozpoczęło normalne funkcjonowanie. Kolejne lata to intensywny rozwój miasta i znaczący wzrost liczby mieszkańców.

Zaczęła powracać jego pierwotna funkcja - lokalnego centrum życia administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego, ale także znaczącego garnizonu wojskowego. To wciąż było miasto pogranicza mimo, że sama granica oddaliła się znacznie na zachód. Ten stan i trend rozwojowy utrzymywał się do końca lat siedemdziesiątych. Miasto znacznie się rozrosło, przybyło zakładów produkcyjnych, usługowych, szkół, instytucji kultury. W sposób znaczący nie rozwinął się jednak żaden przemysł. Dominowały szeroko rozumiane zakłady obsługi rolnictwa, budownictwa i komunikacji. Przemiany polityczne, a co za tym idzie i gospodarcze lat osiemdziesiątych odbiły się bardzo niekorzystnie na gospodarce miasta. Kiedy na początku lat dziewięćdziesiątych w powiecie upadły gospodarstwa wielkotowarowe (PGR i RSP) masowo zaczęły padać w mieście zakłady zaopatrzenia rolnictwa, przetwórstwa i budownictwa rolnego. Druga połowa lat dziewięćdziesiątych okazała się pomyślniejsza dla miasta. Znacząco został opanowany trend spadkowy w gospodarce miasta. Zaczęły powstawać nowe, niejednokrotnie duże zakłady przemysłowe z udziałem kapitału zagranicznego : austriackiego, holenderskiego, niemieckiego, kanadyjskiego.

Umocnił się garnizon wojskowy. Obok istniejącej już brygady łączności powstała, powstała brygada zmechanizowana. Wzrosła siła nabywcza społeczeństwa lokalnego, mocno rozwinął się handel. Znacząco spadło bezrobocie. Liczba ludności w mieście zbliżyła się do 28 tysięcy mieszkańców.

Dzisiejszy Wałcz to 27 tysięczne miasto - znaczący na Pomorzu Zachodnim ośrodek życia gospodarczego, kulturalnego, oświatowego i sportowego. Po Szczecinie, Koszalinie jest trzecim ośrodkiem akademickim w regionie. Działa tu Wyższa Szkoła Zawodowa, Zespół Kolegiów Nauczycielskich, a także 5 zespołów szkół ponad gimnazjalnych, trzy gimnazja i trzy szkoły podstawowe. Łącznie ponad osiem tysięcy młodzieży i dzieci korzysta z różnych form edukacyjnych w systemie dziennym i znaczna liczba w systemie wieczorowym i zaocznym. Mimo różnych perturbacji przełomu XX i XXI wieku wciąż egzystuje niemały garnizon wojskowy. Pozostaje mocno rozwinięta administracja samorządowa. Miasto jest siedzibą Starostwa, Urzędu miasta, Urzędu Gminy. Wraz z jednostkami organizacyjnymi samorządy są największym pracodawcą w mieście.

Najważniejsze dziedziny przemysłu to przemysł metalowy z zakładami VNH - fabryka grzejników, Ekomech - konstrukcje stalowe (to największe, pozostaje szereg mniejszych), drzewny, meblarski, elektryczny i przetwórczy. Duża jest liczba mniejszych zakładów usługowych. Wałcz jest znaczącym ośrodkiem na sportowej mapie województwa i kraju. Tutaj znajduje się jeden z czterech w kraju Ośrodek Przygotowań Olimpijskich - Bukowina, ale i w mieście doskonale rozwinięta jest baza sportowa. Regularnie trenuje w klubach i sekcjach ponad 900 zawodników w różnych dyscyplinach sportowych. Wiodące dzisiaj to kajakarstwo i wioślarstwo, lekka atletyka i boks. Dochowano się na przestrzeni ostatnich 35 lat ponad 30 olimpijczyków, wielu mistrzów Polski, Europy.

W nowych warunkach wynikających z wejścia Polski do Unii Europejskiej, Wałcz kreowany jest jako ośrodek bardzo atrakcyjnego regionu turystycznego.

Turystyka staje się powoli ważną dziedziną gospodarki miasta. W tej dziedzinie Samorząd Miejski upatruje szanse rozwoju miasta.

TERAŹNIEJSZOŚĆ

Obecnie Wałcz jest dwudziestoośmiotysięcznym miastem - administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym centrum Pojezierza Wałeckiego, położonym w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Najbliższe duże miasta to: Szczecin (130 km), Bydgoszcz (115 km), Poznań (120 km), Gorzów Wielkopolski (107 km), Koszalin (120 km). Wałcz zajmuje obszar 38 km². Jest to teren płaski, urozmaicony jedynie niewielkimi wzniesieniami.

W granicach administracyjnych miasta znajdują się dwa, duże jeziora: Raduń (powierzchnia - 227,10 ha, długość - 6050 m, długość obrzeża ponad 19 000 m, głębokość maksymalna - 25,6 m, średnia 10,4 m) i Zamkowe (powierzchnia - 129,57 ha, długość - 3350, długość obrzeża - 10950 m, maksymalna głębokość 41 m, średnia 12,9 m). Brzegi jeziora Raduńskiego spięte są mostem wiszącym, który jest niewątpliwie dużą atrakcją. Tuż obok mostu, wśród ogromnych drzew lasu bukowego, położony jest Ośrodek Przygotowań Olimpijskich - słynna wałecka 'Bukowina'. Bezpośrednio po wojnie, za sprawą Nadleśniczego Lasów Miejskich Wałcza Winanda Osińskiego oraz słynnego trenera Jana Mulaka, rozpoczął tu trening, polski lekkoatletyczny 'Wunderteam', jedna z najlepszych reprezentacji na świecie na przełomie lat 50-tych i 60-tych. Do dziś olimpijską formę szlifują w COS kajakarze oraz przedstawiciele sportów zespołowych. Klimat 'Bukowiny' ma właściwości lecznicze.

Nad tym samym jeziorem usytuowany jest MOSiR , który dysponuje szeroką gamą sprzętu sportowego, m.in. motorówkami, kajakami, rowerami wodnymi oraz statkiem spacerowym 'Delfin'. Jest to też doskonała baza wypadowa do wędrówek pieszych, rajdów rowerowych oraz spływów kajakowych. Tu bierze swój początek tzw. Pętla Wałecka - szlak kajakowy, który przebiega przez sześć jezior, połączonych niewielkimi ciekami wodnymi i kończy się w jeziorze Bytyń. Z MOSiR-u biorą też swój początek szlaki piesze i rowerowe, które z obu stron oplatają jez. Raduńskie oraz biegną okalającymi je lasami, aż do wsi letniskowej - Strączno.

Nad jeziorami wałeckimi znajdują się liczne plaże i kąpieliska a także pola namiotowe i wypożyczalnie sprzętu sportowego.

W niewielkiej odległości od miasta znajduje się kilka równie atrakcyjnych jezior: Chmiel Duży, Chmiel Mały, Raduń Mały, Ostrowiec Wielki, Łubianka, Łabędzie. Akweny te położone są w zwartych kompleksach lasów o zróżnicowanym drzewostanie. Miasto z trzech stron (od zachodu, południa i wschodu) także otoczone jest lasami.

Na bezpośrednie okolice Wałcza składają się tereny leżące w gminie wiejskiej. Duża atrakcją (oprócz śródleśnych jezior) są tu pomniki przyrody. Głównie potężne drzewa bądź ich zespoły, kilka gniazd orła Bielika. W niewielkiej odległości od Wałcza (przy drodze nr 163), między Kłębowcem, a Golcami znajduje się bardzo atrakcyjny rezerwat leśny o powierzchni około 16 ha, w którym występują: buczyna, łęk wiązowy i grąd. Wysokość dwustuletnich buków i dębów przekracza tu 30 metrów, a obwód niektórych z nich wynosi około 5 metrów. Rezerwat zwiedzać można tylko po wyznaczonych ścieżkach.

Brak w Wałczu i jego okolicach uciążliwego przemysłu oraz dbałość gospodarzy o środowisko naturalne powoduje, że miasto należy do obszarów niezagrożonych ekologicznie. Tym samym jest doskonałym miejscem wypoczynku.

W związku z tym, że krzyżują się tu ważne szlaki komunikacyjne, mieszkańcy Wałcza z utęsknieniem oczekują planowanej już od wielu lat obwodnicy.

		Kliknij obrazek aby zobaczyć więcej.
	Nasze miasto z kosmosu ...
	Nasze miasto z lotu ptaka ...
	Widok na centrum. Na pierwszym planie jezioro Raduń, w głębi jezioro Zamkowe.
	I to samo nieco szerzej, od drugiej strony.
	Ośrodek przygotowań olimpijskich na Bukowinie. Z prawej widoczna kładka przez jezioro Raduń
	Widok na nasze koszary ze śmigłowca.
	i z poziomu ziemi ..
		Kliknij obrazek aby zobaczyć więcej.
	oraz z bardzo starego albumu ...
	Widok ratusza - siedziba władz miasta. Plac Wolności po remoncie.
	Znowu czynny dworzec kolejowy.
	Widok szkoły zawodowej. Tu można wysłuchać hejnału.

>> Historia garnizonu Wałcz <<

OKRES PRZEDWOJENNY

   Historia garnizonu Wałcz sięga jeszcze czasów przedwojennych. Już przed wojną w garnizonie Deutsch Krone w istniejących do dzisiaj koszarach stacjonowały jednostki niemieckie.

	Okolice Wałcza z 1939 roku przedstawia wycinek mapy z niemieckiego atlasu. Można na nim zaobserwować przebieg granicy w okolicach Piły, numery dróg oraz planowaną wówczas super szosę w kierunku do Prus Wschodnich a dalej pewnie ... na Moskwę. Aby powiększyć mapę wystarczy na nią kliknąć. Mapę całego Pomorza można obejrzeć klikając (TU).

    W koszarach przy ulicy Kościuszki (obecnie koszary 100 Batalionu Łączności) stacjonował 2 batalion 96 pułku piechoty, którego sztab, 13 i 14 kompania oraz 1 i 3 batalion stacjonowały w Pile (Schneidenmühl). W koszarach przy ulicy Wojska Polskiego stacjonował sztab i 2 dywizjon 92 pułku artylerii lekkiej, którego 1 dywizjon stacjonował w Koszalinie (Kőeslin), 3 dywizjon zaś w Szczecinku (Noustettin). Pułki te wchodziły w skład 32 dywizji piechoty ze sztabem w Koszalinie.
    

OKRES WOJNY (wg opracowania ppłk Mariana Bobelaka)

W okresie wojny - do 1945 roku w garnizonie Wałcz w różnych okresach stacjonowały:
- forteczny batalion karabinów maszynowych,
- 368 EGB (zapasowy batalion grenadierów) - około 400 żołnierzy,
- 26/44 batalion VS (tzw. volks szturmu) - od 25 stycznia 45 r. około 700 żołnierzy,
- pułk zborny "Wałcz" (utworzony 25.01.1945 r.) w skład którego weszły w/w bataliony, oraz nieformalnie 4 batalion sformowany z drobnych pododdziałów.
Do 4 batalionu wcielono między innymi żołnierzy:
    - 2 szkolnego oddziału weterynaryjnego,
    - 256 batalionu strzelców obrony kraju,
    - kompania 23 oddziału szkolnego marynarki,
    - elewi oficerskiej szkoły piechoty,
    - kompania marszowa z Kibingen,
    - kompania niszczycieli czołgów "FRIEDRICH" z Piły,
Pułk "Wałcz" posiadał nieliczne pododdziały wzmocnienia :
    - dwa plutony saperów,
    - pluton miotaczy ognia,
    - 3 działa szturmowe,
    - kilkanaście armat (20 i 37 mm p-lot oraz 75 mm piechoty i p-panc),
    - 15-20  moździerzy 81 mm,
    - dywizjon artylerii w sile 20 armat i haubic 105 i 149 mm.
  Dowództwo pułku mieściło się w schronie sztabowym pod koszarami przy obecnej ulicy Wojska Polskiego, gdzie mieściło się wysunięte stanowisko dowodzenia dywizji "Märkisch Frieddland".
  Garnizon niemiecki w Wałczu w chwili zbliżania się do niego frontu liczył około 2000 żołnierzy obsadzając nimi 8 km odcinek Wału Pomorskiego.

Miasta Wałcza praktycznie nie zdobywano, gdyż po przełamaniu Wału Pomorskiego w okolicach Zdbic obrońcy wycofali się. Zniszczenia umocnień (bunkrów) dokonali saperzy polscy aby w przypadku zmiany sytuacji na tym odcinku frontu, drugi raz ich nie zdobywać. Tory kolejowe biegnące od cegielni za jeziorem Chmiel w kierunku do Strączna i dalej do Jastrowia rozebrali sojusznicy. Jak mówi się żartobliwie zabrali je (jak większość urządzeń technicznych z terenów Pomorza i Niemiec) "do poniklowania". Na szczęście malowniczych mostów betonowych nie dało się zabrać ! Częściowego spalenia zabudowań miasta już po wyzwoleniu, dokonali szabrownicy podczas penetracji zabudowań.

OKRES POWOJENNY (wg opracowania ppłk Jana Gajewskiego)

I  KORPUS ARMIJNY WP		lata  1945 - 1957
	Dowództwo i sztab.	gen. bryg. Świtalski
	ul. Dworcowa 14 (d. Bohaterów Stalingradu)	płk Pawlenko
		płk Czesław Szerszeń
	38 Batalion Łączności I KA	mjr Wilhelm Wysocki
	ul. Zwycięstwa Wojska Polskiego (JW 3761)	mjr Józef Kogut
	ul. Kościuszki 24	ppłk Ryszard Bosak
14 DYWIZJA PIECHOTY		lata 1945 - 1957
	Dowództwo 14 DP	płk Jan Sielecki
	ul. Dworcowa 14	gen. bryg. Stanisław Olechowicz
		gen. bryg. Michał Stryga
	Prokuratura 14DP
	ul. Dworcowa 16
	Sądownictwo
	ul. Dworcowa 16
	Informacja Wojskowa
	ul. Dworcowa 16
	ul. Dąbrowskiego 24
	ul. Królowej Jadwigi 6,8 (Bieruta)
	Duszpasterstwo	do 1950 roku
	ul. Dworcowa 16
	38 Batalion Łączności 14 DP	mjr Józef Kamiński
	ul. Kościuszki 33 (Policja)	płk Stanisław Śledz
	12 Kompania Rozpoznawcza
	Kompania Chemiczna
	Kompania Saperów
	30 Dywizjon Art. P/Lot.
	ul. Kościuszki 24
	Okręgowa Składnica Amunicji
	nad jeziorem Chmiel Duży
	Ruchomy Warsztat Napraw Samochodów	kpt. Leon Bodnar
	RWNS - JW 1925	kpt. Henryk Junczyk
	ul. Wronia	kpt. Edward Sielski
		kpt. Julian Nycz
		ppłk Tadeusz Wesołowski
	Dywizyjne Magazyny Samochodowo	kpt. Dolny
	-Czołgowe  GPZ	st.sierż. Anzelm Lewandowski
	ul. Wronia	st.sierż. Zbigniew Wagner
INNE  jednostki w garnizonie Wałcz
	Sam. Kompania Łączności TKM-KBW	... Hieronim Ziemski
	ul. Kościuszki 24
	Sam. Komp.- Kurs Dosk. Oficerów SKOR	płk Ryszard Pulsakowski
	ul. Kościuszki 24
	Batalion Rozpoznania Radiowego JW4420	płk Władysław Mróz
	ul. Kościuszki 24
	Samodzielna Zautomatyzowana kompania	kpt. Stanisław Stępień
	Radiowo-Techniczna JW 3741 (woj. OPK)	mjr Stanisław Dryjas
	Chwiram k/Wałcza	kpt. Bogdan Junczyński
		mjr Jan Stelmaszczyk
		mjr Ryszard Jurek
	Stacjonarny Garnizonowy Węzeł Łączności	lata 1950 - 1957
	I Korpusu Armijnego	płk Kazimierz Mościcki (korpus)
	ul. Dworcowa 14	kpt. Władysław Piławski
	Stacjonarny Garnizonowy Węzeł	lata 1964 - 2005 ...
	Łączności - GWŁ	ppłk Stanisław Kwiatkowski
	kompleks JW 3761	ppłk Jan Gajewski (autor opracowania)
		ppłk Józef Pośpieszny
		mjr Ireneusz Górko
		mjr Grzegorz Rutkowski
		kpt. Robert Stańczyk
		st.chor.sztab. Wiesław Tomaszek
		mł.chor.sztab. Wiesław Zawora
	Orkiestra Garnizonowa	do 1999 r.
	ul. Wojska Polskiego (koszary JW3761)	kpt. W. Winiarski
	ul. Kościuszki (dawne kasyno)	kpt. J. Kruszyński
		kpt. H. Mariański
		kpt. Adam Wilk
		kpt. S. Jędrzejewski
		mjr Tadeusz Zieleniewicz
	Klub Garnizonowy	lata 1949 - 2005 ...
	ul. Mazowiecka 2	kpt. S. Gaweł
		kpt. J. Terlecki
		ppłk Majcherczyk
		ppłk W. Puczkarski
		kpt. J. Klim
		mjr S. Wolski
		kpt. R. Jakubiak
Kasyno Oficerskie		lata 1949 - 1998
	(Kasyno Garnizonowe nr 304)
	ul. Mazowiecka 2
	ul. Kościuszki 24
	ul. Wojska Polskiego
GAM - Garnizonowa Administracja Mieszkań
	ul. Dworcowa 14	kpt. Musiał S.
		kpt. Hnat W.
		por. Protoszyn R.
		kpt. Kielmas Sz.
		chor. Małkowski Z.
		kpt. Borecki T.
		mjr Horbatowicz J.
		kpt. Goszczyński A.
		mjr Jędrzejczyk Wiktor
		mjr Zapaśnik
		kpt. Raca J.
Hotel Garnizonowy
	ul. Mazowiecka 4
Internat Garnizonowy
	ul. Dworcowa 14
Przedszkole Wojskowe nr 60		lata 1950 - 2000
	ul. Kościuszki 31	Pani Lotenc N.
	ul. Dąbrowskiego 24	Pani Łyczak T.
		Pani Kwietniewska M.
		Pani Głowacka Katarzyna
		Pani Graban T.
		Pani Miller Regina
WCH - Wojskowa Centrala Handlowa		do lat 90
	ul. Przedmiejska 7	Pani Waronowicz A.
	ul. Wojska Polskiego (kasyno)	Pani Dąbrowska J.
107 SZPITAL WOJSKOWY z przychodnią		lata 1951 - 2003 ...
	ul. Kołobrzeska	płk Eugeniusz Doręgowski
		ppłk Bronisław Sejda
	http://www.107sw.mil.pl/	płk Marian Siempko            (Komendanci)
		ppłk Adam Rochowicz
		płk Zygmunt Włudarski
		płk Edward Wojtarowicz
		ppłk Tomasz Jaroch
		płk Andrzej Wiśniewski
		płk Janusz Napiórkowski      (Dyrektor)
		Marek KORNET           (październik 2014)
		płk Artur BOBRUK             (04.12.2019 r.)
JW  2016  -  5 Pułk łączności		lata 1965 - 2001
1 Pułk Łączności		płk Mieczysław KLUKA
2 Brygada Łączności		płk Stanisław MARKOWSKI
	ul. Kościuszki 24	płk Włodzimierz AUGUSTYNOWICZ
		płk Janusz MODRZYŃSKI
	http://www.2brygada.walcz.paak.net/	płk Lech ZAKRZEWSKI
		płk Wojciech RESZKA
Parafia Wojskowa		erygowana od 21.01.1992 ...
	ul. Wojska Polskiego (koszary JW3761)	ks. kapelan ppłk mgr Franciszek KĘDZIORA,
		ks. kapelan kpt. Mieczysław OLEKSIUK,
		ks. kapelan mjr Marek JARASZEK.
	ks. kapelan ppor. Andrzej SZPURA	ks. kapelan kmdr por. Zbigniew KŁUSEK
		ks. kapelan kmdr por. Wacław STĘPIEŃ
	http://www.franciszekwalcz.pl/	ks. kapelan ppłk Władysław Maciej KOZICKI
		wikariusz - ks. ppor. Antonii Humeniuk
		ks. kapelan ppłk Witold Kurek (październik 2014)
100 Batalion Łączności		od 2000 roku ...
	ul. Kościuszki 24	ppłk Janusz SOBOLEWSKI
		ppłk Robert WIERZBIŃSKI
	http://www.100bl.wp.mil.pl/	ppłk Marian MATOSZKA
		ppłk  Wiesław GWÓŹDŹ
		ppłk Sebastian TROJANOWSKI
		ppłk Sławomir RZADKIEWICZ     (5 marca 2020 r.)
Batalion Sieci Bazowych		lata 2001 - 06.2004 ...
	ul. Kościuszki 24	mjr Mirosław Sowiński
4 Batalion Dowodzenia		lata 06.2004 - 06.2007 ...
	ul. Kościuszki 24	ppłk Mirosław Sowiński
104 Batalion Zabezpieczenia		07.2007 - ...
	ul. Kościuszki 24	ppłk Marek CZYŻ
		ppłk Krzysztof ŁUKASZCZYK
	http://www.104blog.wp.mil.pl/	ppłk Sławomir GEMBARSKI
		ppłk Sławomir JURCZYK           (29.04.2019 r.)
		mjr Klaudiusz LISIAK                (10.01.2020 r.)
JW  2398 - 6 Rejonowa Składnica		lata 1951 - 1999
	Kwatermistrzowska	mjr BIELECKI                     (18.06.1951 - 21.08.1961)
	ul. Ciasna 7	mjr Kazimierz  GRZYWACZ         (1961 - 1963)
	12 Rejonowy Magazyn Żywnościowy od 1.12.1951 r.	ppłk Tadeusz   CIELECKI             (1963 - 1975)
	12 Wojskowy Skład Żywnościowy od 1956 r.	ppłk Bronisław MIEŃKO               (1975 - 1990)
	12 Okręgowy Skład Żywnościowy	ppłk Kazimierz SIUDA                  (05.07.1990 - 28.07.1995)
	6 Rejonowa Składnica Kwatermistrzowska od 1977 r.	ppłk Wiesław FIEDOROWICZ     (28.07.1995 - 31.12.1999)
2 Rejonowa Baza Materiałowa		lata 2000 - 2010
	ul. Ciasna 7	płk Wiesław GIEREK              (22 lipca 1999)
		ppłk Mirosław SOWIŃSKI       (22 lipca 1999) - CzPO
		płk Wiesław FRANKOWSKI   (08 października 2010)
		płk Adam POLOWY
1 Regionalna Baza Logistyczna		od 2011 roku ...
	ul. Ciasna 7	płk Adam POLOWY        (01 września 2010)
		płk Sławomir ŁACH         (27 czerwca 2014)
		płk Eryk HOFFMANN     (01 kwietnia 2015)
		płk Paweł MELA             (18 listopada 2016)
		płk Cezary BALEWSKI   (10 lipca 2017)
		płk Marek WIZA             (14 kwietnia 2019) - CzPO
		płk Dariusz SIERGIEJ     (1 października 2019)
	https://1rblog.wp.mil.pl	płk Janusz KRYSZPIN     (1 lutego 2021)
Wojskowa Komenda Uzupełnień		lata 1950 - 2002
	( WKR, WKU, PSzW)	mjr Tadeusz Wołek
	ul. Dworcowa	ppłk Czesław Broda
	ul. Dąbrowskiego 24	płk Bolesław Butyński
		płk Zygmunt Renczelewski
		płk Hubert Terlecki
		ppłk Józef Michno
		płk Witold Bień
		płk Kazimierz Olszewski
		ppłk Henryk Grefling
JW  3761  -  49pp / 14DP,		lata 1957 - 2003
	6 pz / 20DP, 2 BZ / 2 DZ	płk Jan Gabrielczyk
	ul. Wojska Polskiego	płk Maksymilian Buczerk
	(dawna Zwycięstwa Wojska Polskiego)	płk Władysław Walas
		płk Henryk Szafrański
	2 Brygada Zmechanizowana Legionów	płk Wiesław Osadowski
	>>>  Przeniesiona do Złocieńca	płk Włodzimierz Warchalski
		płk Stanisław Sidor
	http://2bz.wp.mil.pl/	płk Włodzimierz Michalski
		płk Piotr Kaszuba
		płk Krzysztof Gałkowski
		płk Andrzej Gwadera
		płk Wiktor Marcinkowski
		płk Zenon Nowak

               Powrót